Michael Bertiaux: Τέχνη, Μαγεία και το Γνωστικό Όραμα Voudon

Ο Michael Bertiaux αποτελεί μια από τις πιο αινιγματικές και εφευρετικές προσωπικότητες στον σύγχρονο αποκρυφισμό. Ιερέας, μυστικιστής, ζωγράφος και τελετουργός, η μαγική του φιλοσοφία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την εικαστική του τέχνη.

Περισσότερο από ενδεικτικά, τα έργα τέχνης του είναι τα ίδια μαγικά εργαλεία, πύλες σε πνευματικά βασίλεια και μέσα ψυχικής δύναμης. Ενώ είναι γνωστός κυρίως για τα γραπτά του έργα όπως το «The Voudon Gnostic Workbook», η τέχνη του Bertiaux, ψυχεδελική, συμβολική και φορτισμένη με εσωτερική πρόθεση, είναι αυτή που ενσαρκώνει με τον πιο ισχυρό τρόπο το οραματικό αποκρυφιστικό του σύστημα.

Από τη Διακονία στη Μαγεία

Γεννημένος στο Σιάτλ το 1935, ο Michael Paul Bertiaux βυθίστηκε στην πνευματική σκέψη από νεαρή ηλικία. Η μητέρα του ήταν Θεοσοφίστρια και ακολούθησε μια πρώιμη πορεία προς τη χριστιανική διακονία, τελικά έγινε  ιερέας της Επισκοπελιανής Εκκλησίας. Ωστόσο, η εσωτερική του ζωή απορροφήθηκε όλο και περισσότερο από μεταφυσικά ερωτήματα και μυστικιστική εμπειρία, και το 1964, συνέβη ένα καθοριστικό γεγονός: ταξίδεψε στην Αϊτή και μυήθηκε στο Αϊτινό Βοντούν. Εκεί, γνώρισε τον Δρ. Jean-Maine, έναν συγκρητικό ιερέα τόσο Γνωστικής όσο και Αφρο-Καραϊβικής καταγωγής, ο οποίος τον μύησε σε μια μοναδική παράδοση που συνδύαζε το Αϊτινό Βοντούν, τον Δυτικό Γνωστικισμό και την τελετουργική μαγεία.

Αυτή η μύηση γέννησε το Ordo Templi Orientis Antiqua (O.T.O.A.) και το La Couleuvre Noire (το Μαύρο Φίδι), τα οποία χρησίμευσαν ως οχήματα για αυτό που ο Bertiaux αργότερα θα ονόμαζε Voudon Gnosis. Αντί να προσπαθήσει να «συστηματοποιήσει» το Vodoun, ο Bertiaux το συνδύασε με έναν ριζοσπαστικό δυτικό εσωτερισμό βουτηγμένο σε μεταθελεμικό πειραματισμό, Γνωστική μεταφυσική, ψυχισμό, κοσμολογία του Lovecraft και πολύ χιούμορ.

Το Βιβλίο Εργασίας Voudon Gnostic: Η Τέχνη ως Απόκρυφη Διεπαφή

Δημοσιεύτηκε το 1988, το Βιβλίο Εργασίας Voudon Gnostic (VGW) είναι το κεντρικό κείμενο του μαγικού συστήματος του Bertiaux. Με πάνω από 600 σελίδες, το βιβλίο είναι μια εκτεταμένη και πολυεπίπεδη συλλογή διδασκαλιών, ασκήσεων, χαρτών, τελετουργιών και εικονογραφήσεων. Δεν λειτουργεί ως γραμμικό εγχειρίδιο αλλά ως ένα είδος μαγικού λαβυρίνθου: ένα απόκρυφο υπερκείμενο γεμάτο με σφραγίδες, χρωματικά κωδικοποιημένα διαγράμματα, πνευματικούς χάρτες και υπερδιάστατες χαρτογραφίες.

Κρίσιμο είναι ότι μεγάλο μέρος του VGW είναι οπτικό. Το σύστημα του Bertiaux δεν μπορεί να γίνει κατανοητό μόνο μέσω κειμένου. Τα διαγράμματά του δεν είναι διακοσμητικά, είναι φυλαχτά, μαγικά σχέδια που προορίζονται να ενεργοποιήσουν λανθάνοντα ψυχικά κέντρα. Το ονόμασε αυτό «radionics» ή «μαγεία meon»: η προβολή ψυχικής πρόθεσης μέσω σφραγίδων και ενεργειακών γραμμών στον ιστό της πραγματικότητας.

Αυτές οι εικόνες είναι βαθιά επηρεασμένες από τα συγκρητικά ενδιαφέροντα του Bertiaux. Υπάρχουν αναφορές στη μαγεία του Χάους, την ινδουιστική τάντρα, τις αϊτινές βέβες και τα πυθαγόρεια μαθηματικά. Μέσα από αυτές τις πυκνές σφραγίδες και τα ενεργειακά διαγράμματα, το VGW γίνεται ένα είδος βιβλίου ξορκιών σε οπτική μορφή. Η ανάγνωσή του είναι μια τελετουργία, μια πρόκληση και μια πνευματική μύηση από μόνη της.

Μαγική Τέχνη: Διάμεσο, Όραμα και Τελετουργία

Στις δεκαετίες που ακολούθησαν το VGW, ο Bertiaux ενέτεινε την καλλιτεχνική του εστίαση. Δουλεύοντας με χρώμα, μελάνι, κολάζ και διαγραμματική σύνθεση, άρχισε να δημιουργεί μεγάλα έργα τέχνης που εξυπηρετούσαν διπλό σκοπό: ως τελετουργικά εργαλεία σε τελετουργικά έργα και ως έγγραφα επικοινωνίας πνευμάτων.

Αυτή η μαγική τέχνη συχνά προερχόταν από τις τελετουργίες που πραγματοποιούνταν στην Στοά «Hyde Park» στο Σικάγο κατά τη δεκαετία του 1960 και του 1970. Σε αυτές τις εργασίες, ο Bertiaux και οι μαθητές του διοχέτευαν πνεύματα, Loa και εξωγήινες νοημοσύνες μέσω της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Οι πίνακες δεν συλλαμβάνονταν, γίνονταν δεκτοί.

Ένα σημαντικό συστατικό αυτής της πρακτικής ήταν τα «οντολογικά γκράφιτι»: οπτική τεκμηρίωση της επαφής με άλλους κόσμους και οντότητες. Αυτοί οι πίνακες αντανακλούν μη ευκλείδειες γεωμετρίες, βιομορφικά σχήματα, σπειροειδείς σφραγίδες και κατακερματισμένα αλφάβητα – μια γραφική γλώσσα του πνευματικού κόσμου. Ως καλλιτέχνης, ο Bertiaux έβλεπε τον εαυτό του όχι ως δημιουργό, αλλά ως πομπό. Παρομοίαζε τον εαυτό του με έναν πύργο ραδιοφώνου ή πνευματογράφο, που καταγράφει μεταδόσεις από το μήον (meon: το βασίλειο της μη-ύπαρξης).

Βασικά Θέματα στην Οπτική Γλώσσα του Bertiaux

1. Σιγιλισμός και Vudutronics: Ο Bertiaux επινόησε τον όρο “βουτουτρονικά” για να αναφερθεί σε μια μορφή μαγικής μηχανικής που χρησιμοποιεί σφραγίδες και χάρτες για να κατευθύνει την πνευματική ενέργεια. Αυτές οι σφραγίδες εμφανίζονται συχνά στα έργα τέχνης του: περίτεχνες, πολυεπίπεδες μορφές που συνδυάζουν γράμματα, σύμβολα και ενέργειες σε μία οπτική εξίσωση. Κάθε σφραγίδα λειτουργεί σαν κλειδί, ξεκλειδώνοντας συγκεκριμένες ψυχικές καταστάσεις ή επικοινωνώντας με πνευματικά όντα.
2. Χρώμα και Ψυχική Λειτουργία: Το χρώμα στους πίνακες του Bertiaux δεν είναι ποτέ αυθαίρετο. Τα μπλε μπορεί να υποδηλώνουν ψυχρές πνευματικές συχνότητες. τα κόκκινα, τις σεξουαλικές ή ελικοειδής ενέργειες του La Couleuvre Noire. το κίτρινο, τον φωτισμό της Γνώσης. Οι συνδυασμοί είναι αλχημικοί, που αποσκοπούν στην πρόκληση καταστάσεων έκστασης, αφύπνισης ή ονειρικού ταξιδιού.
3. Πορτρέτα Πνευμάτων: Πολλά από τα έργα τέχνης του Bertiaux απεικονίζουν πνευματικά όντα. Αυτά δεν είναι συμβολικά πορτρέτα, αλλά αυτό που πίστευε ότι ήταν ψυχικές απεικονίσεις πραγματικών οντοτήτων: Λόα, κοσμικές νοημοσύνη και προγονικές δυνάμεις. Κατά την άποψή του, αυτές οι εικόνες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως «πόρτες» σε τελετουργίες, δίνοντας στον μάγο άμεση επαφή με το ον που αναπαριστάται.
4. Μαγική Χαρτογραφία: Ο Bertiaux ανέπτυξε μια ολόκληρη γεωγραφία του πνευματικού κόσμου – έναν ψυχικό χάρτη που κατοικείται από ζώνες, δίνες και διαστάσεις. Έργα όπως η Χαρτογραφία Vudu (2010) και το Οντολογικό Γκράφιτι (2016) παρουσιάζουν αυτά τα βασίλεια σε οπτική μορφή. Οι χάρτες του δεν μιμούνται τη λογική της Δυτικής χαρτογραφίας, αλλά είναι συνειρμικοί, διαισθητικοί και προέρχονται από την έκσταση.

Τελετουργική Χρήση της Τέχνης: Το Σύστημα της Στοάς

Ο Bertiaux δεν δημιούργησε την τέχνη του για έκθεση σε γκαλερί. Προοριζόταν για τοίχους ναών, τελετουργικούς θαλάμους και προσωπικούς βωμούς. Κατά τη διάρκεια των ομαδικών εργασιών στην Στοά «Hyde Park» και σε μεταγενέστερους κύκλους, η τέχνη χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία τελετουργικού χώρου, την εστίαση της πρόθεσης και την εκδήλωση ψυχικής επαφής. Ορισμένα έργα πιστεύεται ότι εκπέμπουν ενέργεια. Άλλα λειτουργούσαν ως ψυχικοί ενισχυτές.

Οι συμμετέχοντες συχνά διαλογίζονταν πάνω σε μια εικόνα, έψαλλαν μπροστά της ή τη χρησιμοποιούσαν ως πύλη για αστρικό ταξίδι. Σε αυτές τις τελετουργίες, η τέχνη ήταν ζωντανή – όχι σύμβολο κάποιου πνευματικού πράγματος, αλλά ένα πνευματικό αντικείμενο από μόνο του.

Η Στοά δημιούργησε επίσης τους δικούς της καλλιτεχνικούς κλάδους. Οι μαθητές ενθαρρύνονταν να ζωγραφίζουν τα δικά τους πνεύματα, να δημιουργούν βιβλία με σφραγίδες ή να χαρτογραφούν τις οραματικές τους εμπειρίες. Με αυτόν τον τρόπο, η τέχνη γινόταν ταυτόχρονα εργαλείο μύησης και αποτέλεσμα μύησης.

Δημοσιευμένα Έργα: Εκδόσεις Fulgur

Τη δεκαετία του 2000, η ​​τέχνη του Bertiaux άρχισε να φτάνει σε ένα ευρύτερο κοινό μέσω υψηλής ποιότητας εκδόσεων από την Fulgur Press, έναν εκδοτικό οίκο αποκρυφισμού με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο, γνωστό για την αφοσίωσή του στις εσωτερικές οπτικές παραδόσεις.

1. Χαρτογραφία Vudu (2010) Αυτός ο τόμος παρουσιάζει τελετουργικά διαγράμματα, ψυχικούς χάρτες και οραματικές απεικονίσεις. Περιέχει τόσο τους πίνακες του Bertiaux όσο και ερμηνευτικά δοκίμια που εξηγούν τη λειτουργία και την προέλευσή τους. Το βιβλίο είναι δομημένο σαν ένα μαγικό ταξίδι μέσα από τις ψυχικές ζώνες του σύμπαντος Voudon.
2. Οντολογικά Γκράφιτι (2016) Ίσως το πιο οπτικά εντυπωσιακό βιβλίο του, το Οντολογικά Γκράφιτι συνδυάζει απομνημονεύματα, επικοινωνία με πνεύματα, αρχεία στοάς και έγχρωμα έργα τέχνης. Κάθε πίνακας συνδυάζεται με ένα κείμενο που εξηγεί το τελετουργικό του πλαίσιο ή την οραματική του προέλευση. Το βιβλίο είναι ένα γριμουάρ, ένα ημερολόγιο και ένας κατάλογος ιερής τέχνης.
3. Cagliostro: Autobiografia Spiritista (2017) Σε αυτό το μοναδικό έργο, ο Bertiaux διοχέτευσε το πνεύμα του Κόμη Καλιόστρο μέσω της τέχνης και της αυτόματης γραφής. Τα πορτρέτα και τα ψυχικά κείμενα που προκύπτουν είναι μια σύντηξη σουρεαλισμού και μέντιουμ, ένας φόρος τιμής στην πνευματιστική παράδοση του 19ου αιώνα και τη σημασία της στον σύγχρονο αποκρυφισμό.

Καλλιτεχνικές Επιρροές και Συγγένειες

Το έργο του Bertiaux εντάσσεται σε μια γενεαλογία οραματικής τέχνης. Μοιράζεται πολλά με τον Austin Osman Spare, του οποίου το αυτόματο σχέδιο και η μαγεία του sigil προανήγγειλαν πολλές από τις ιδέες του Bertiaux. Ομοίως, ο Bertiaux θαύμαζε σουρεαλιστές καλλιτέχνες όπως ο Max Ernst, του οποίου τα κολάζ βασισμένα σε όνειρα και τα μυθικά τοπία διαμόρφωσαν το δικό του στυλ.

Ωστόσο, η πιο άμεση επιρροή του ήταν η καλλιτεχνική παράδοση Vodoun της Αϊτής: οι βέβες, οι ιερές σημαίες (drapo) και η χρήση χρώματος, συμβόλου και ρυθμού για να καλέσει τα πνεύματα. Ο Bertiaux επανερμήνευσε αυτές τις παραδόσεις μέσα σε ένα εσωτερικό πλαίσιο που ήταν μοναδικά δυτικό, αλλά σεβόταν βαθιά τις αφρο-καραϊβικές πηγές του.

Αν και λιγότερο γνωστός στο κοινό από τον Aleister Crowley ή τον Kenneth Grant, η επιρροή του Bertiaux στη διασταύρωση της μαγείας και της τέχνης είναι βαθιά. Η προσέγγισή του ενέπνευσε γενιές καλλιτεχνών-αποκρυφιστών που βλέπουν τον καμβά ως βωμό και το πινέλο ως ραβδί. Η έμφαση που δίνει στον ψυχικό αυτοματισμό, την επαφή με τα πνεύματα και τη μαγική χαρτογραφία έχει βρει αντηχήσεις στη μαγεία του χάους, στον μεταμοντέρνο αποκρυφισμό και στους κύκλους της οραματικής τέχνης.

Ο Bertiaux βοήθησε επίσης να αναδιατυπωθεί το Vodoun σε ένα δυτικό αποκρυφιστικό πλαίσιο, όχι ως μια πρωτόγονη δεισιδαιμονία αλλά ως μια ζωντανή, πολύπλοκη και εξελισσόμενη μυστηριώδη παράδοση. Μέσα από την τέχνη του, πρόσφερε έναν τρόπο να ασχοληθεί κανείς με αυτή την παράδοση με σεβασμό, προσωπικά και βιωματικά.

Ο Καλλιτέχνης ως Μύστης

Ο Michael Bertiaux είναι κάτι περισσότερο από ζωγράφος, κάτι περισσότερο από μάγος, κάτι περισσότερο από ιερέας. Είναι ένας οραματιστής που βλέπει την τέχνη ως την υψηλότερη τελετουργική πράξη, τη διεπαφή μεταξύ του ανθρώπινου και του θείου. Οι καμβάδες του δεν είναι αντικείμενα αλλά παρουσίες. Τα διαγράμματά του δεν είναι χάρτες αλλά πύλες. Μέσω του χρώματος, της μορφής και της σφραγίδας, έχει κατασκευάσει ένα σύνολο μαγικής τέχνης που χρησιμεύει όχι μόνο ως μαρτυρία αλλά και ως τεχνολογία.

Στον 21ο αιώνα, καθώς ο αποκρυφισμός αγκαλιάζει όλο και περισσότερο την πολυμεσική έκφραση, το έργο του Bertiaux αποτελεί προφητικό μοντέλο. Έδειξε ότι ο καλλιτέχνης είναι μάγος και ο μάγος, ένας καλλιτέχνης. Σε αυτή τη σύντηξη βρίσκεται το μέλλον της εσωτερικής πρακτικής – ένα μέλλον που ο Michael Bertiaux, στην λαμπερή του αφάνεια, συνεχίζει να φωτίζει.

Περισσότερα Αναγνώσματα:

• Michael Bertiaux, The Voudon Gnostic Workbook (1988 / 2007)
• Michael Bertiaux, Ontological Graffiti (Fulgur, 2016)
• Michael Bertiaux, Vudu Cartography (Fulgur, 2010)
• Michael Bertiaux, Cagliostro: Autobiografia Spiritista (2017)
• Kenneth Grant, Cults of the Shadow (1975)
• David Beth, Voudon Gnosis (2010)

Πηγές

Bertiaux, M. P. (2007). The Voudon Gnostic Workbook (Expanded ed.). Red Wheel/Weiser.
https://redwheelweiser.com/book/the-voudon-gnostic-workbook-9781578633713/

• Bertiaux, M. P. (2010). Vudu Cartography. Fulgur Limited.
  https://fulgur.co.uk/shop/fulgur-archive/vudu-cartography/
• Bertiaux, M. P. (2016). Ontological Graffiti: A Photobook of Psycho-Magical Art. Fulgur Esoterica.
  https://fulgur.co.uk/shop/ontological-graffiti/
• Bertiaux, M. P. (2017). Cagliostro: Autobiograffia Spiritista. Media Print Editore.
  https://www.lafeltrinelli.it/libri/cagliostro-autobiografia-spiritista/9788884839804
• Black Lotus Kult. (2014, February 27). Meeting Le Maître: An Introduction to the Art of Michael Bertiaux [Interview]. Abraxas Journal, 5.
  https://blacklotuskult.com/an-introduction-to-the-art-of-michael-bertiaux/
• Facing North. (n.d.). Review of The Voudon Gnostic Workbook by Michael Bertiaux. Facing North: A Community Resource for Paganism.
  https://facingnorth.net/books/occult/voudon-gnostic
• Zero Equals Two! (2016, August 25). FULGUR presents: Ontological Graffiti, Michael Bertiaux’s magnum opus. Ordo Templi Orientis News.
  https://zeroequalstwo.net/fulgur-presents-ontological-graffiti-michael-bertiauxs-magnum-opus/
• Pasi, M. (2012). Varieties of Magical Experience: The Occult and the Visual Arts. In C. W. Bamford (Ed.), Esotericism and the Academy (pp. 95–110). Brill. https://doi.org/10.1163/9789004226189_008
• Davis, E. (2017). High Weirdness: Drugs, Esoterica, and Visionary Experience in the Seventies. MIT Press. https://doi.org/10.7551/mitpress/11892.001.0001
• Urban, H. B. (2006). Magia Sexualis: Sex, Magic, and Liberation in Modern Western Esotericism. University of California Press. https://doi.org/10.1525/9780520932882
• Churton, T. (2019). Occult Paris: The Lost Magic of the Belle Époque. Inner Traditions.
  https://www.innertraditions.com/books/occult-paris