Red Caps – Κόκκινες Σκούφιες ή Ματωμένες Σκούφιες είναι κάτι κακότροπα πλάσματα του Αλλόκοσμου που συχνάζουν στην περιοχή που οριοθετεί τα Αγγλο-Σκωτικά σύνορα. Είναι πλάσματα βίαιου χαρακτήρα που ανήκουν στην κατηγορία των Goblins. Εμείς εδώ στην Ελλάδα δεν έχουμε επαρκή λεξιλόγιο για να ξεχωρίσουμε όλες τις κατηγορίες των Αλλοκοσμικών πλασμάτων και συχνά τα βάζουμε όλα στο τσουβάλι που γράφει απ’ έξω ξωτικά-αερικά-στοιχειά.

Ο William Allingham στο Ιρλανδικό ποίημα “The Fairies” αναφέρει :

«Wee folk,good folk
trooping all together
Green jacket, red cap
And white owl’s feather»

Που συναντάμε τις Κόκκινες Σκούφιες

Οι Κόκκινες Σκούφιες κατοικούν σε εγκαταλειμμένα συντρίμμια κάστρων της περιοχής. Όσοι τα έχουν δει τα περιγράφουν ως μικρά αρσενικά πλάσματα με μακριά δόντια και γαμψά νύχια, μεγάλα κόκκινα μάτια και λεπτά, λαδωμένα και μακριά μαλλιά. Φοράνε σιδερένιες μπότες και έχουν στο κεφάλι τους την χαρακτηριστική κόκκινη σκούφια. Συνήθως φέρουν ένα μακρύ ραβδί, το οποίο χειρίζονται ως δόρυ μπήγοντας το στους εχθρούς τους.

Αν ένας ταξιδιώτης επιλέξει να περιπλανηθεί ή να βρει καταφύγιο στον τόπο διαμονής μιας Κόκκινης σκούφιας, τότε θα πρέπει να περιμένει μεγάλες κοτρόνες (δυσανάλογα μεγάλες για την σωματική διάπλαση των πλασμάτων αυτών) να πεταχτούν καταπάνω του. Οι Κόκκινες Σκούφιες δε θα δείξουν κανένα έλεος στους εισβολείς και θα τους πετροβολήσουν μέχρι θανάτου ή μέχρι να αποχωρίσουν.

Αν ο εισβολέας τελικά πεθάνει, οι Κόκκινες σκούφιες θα βουτήξουν τη σκούφια τους στο αίμα του νεκρού. Έτσι υποτίθεται πως παίρνει και το χαρακτηριστικό της χρώμα. Κάποιοι λένε πως αν η σκούφια μιας Κόκκινης Σκούφιας αποχρωματιστεί τότε το πλάσμα πεθαίνει. Η ανθρώπινη σωματική δύναμη δεν επηρεάζει τις Κόκκινες σκούφιες και ο μόνος τρόπος να απαλλαγεί κάποιος από αυτές είναι ξορκίζοντάς τες με μαγεία ή με το σύμβολο της πίστης του. Τότε το πλάσμα αφήνει μια σπαρακτική κραυγή και εξαφανίζεται μέσα σε φλόγες. Πίσω του αφήνει ένα μεγάλο δόντι.

Red Caps και Brownies

Στη γερμανική κουλτούρα παρομοιάζονται περισσότερο με τα Brownies και μπορούν να φέρουν καλή τύχη σε όποιον μπορέσει να τα δει ή να τα ακούσει. Ενώ στην Κορνουάλη, στο χωριό Zennor, ο όρος Κόκκινες Σκούφιες αναφέρεται γενικά στα αερικά (Fairies), λόγω της προτίμησής τους σε πράσινα ρούχα και κόκκινες σκούφιες.

Στην αγγλική και σκωτσέζικη λαογραφία, τα brownies είναι μικρά πνεύματα ή ξωτικά του σπιτιού (household spirits / domestic spirits) που πιστεύεται ότι ζουν σε σπίτια ή αγροκτήματα. Το όνομα «brownie» πιθανόν να σχετίζεται με το χαρακτηριστικό χρώμα (καφέ, «brown») ή με τα ρούχα που φορούν σύμφωνα με τα λαϊκά παραμύθια.

Οι περιγραφές διαφέρουν, αλλά κοινά χαρακτηριστικά είναι ότι δουλεύουν τη νύχτα, όταν οι άνθρωποι κοιμούνται, και κάνουν εργασίες του σπιτιού όπως καθάρισμα, συμμάζεμα, επιδιόρθωση πραγμάτων κ.λπ. Σπάνια φαίνονται, συχνά κρύβονται όταν υπάρχει ανθρώπινη παρουσία. Υπάρχουν και μορφές που, αν και βοηθούν, μπορούν να γίνουν κακοήθεις ή τεμπέλικες αν κάτι τους δυσαρεστήσει.

Απαιτούν προσφορές ως ευχαριστώ – συνήθως γάλα, κρέμα ή κάποια τροφή κοντά στο τζάκι. Έχουν ευερέθιστη φύση: αν νιώσουν ότι προσβάλλονται, ότι δεν τους εκτιμούν, ή αν τους δώσουν ρούχα ή χρήματα, μπορεί να απομακρυνθούν οριστικά από το σπίτι.

Θα μου πείτε γιατί να τους προσβάλλει η προσφορά χρημάτων ή ρούχων; Σε πολλές παραδόσεις (Σκωτία, Αγγλία), τα brownies θεωρούνται κάτι ανάμεσα σε «οικιακά ξωτικά» και «υπηρετικά πνεύματα». Το να τους δώσει κάποιος ρούχα ή χρήματα μοιάζει με απόλυση υπηρέτη· δηλαδή, το πνεύμα καταλαβαίνει ότι δεν είναι πλέον ευπρόσδεκτο να μείνει και φεύγει. Αυτό το μοτίβο απαντά και σε άλλες ευρωπαϊκές παραδόσεις (π.χ. οι γερμανικοί kobolds ή τα ιρλανδικά clurichauns).

Τα brownies δεν θεωρούνται «μισθωτοί» υπηρέτες αλλά χαρισματικά πνεύματα που βοηθούν από μόνα τους, αρκεί να υπάρχει σεβασμός και ελάχιστη φιλοξενία (π.χ. μια κούπα γάλα ή κρέμα). Το να τους προσφέρεις ρούχα/χρήματα μοιάζει με εξαγορά και θεωρείται ότι χαλάει την ισορροπία της σχέσης.  Έτσι, η πράξη εκλαμβάνεται ως αλαζονική ή μειωτική. Ορισμένοι λαογράφοι υποστηρίζουν ότι αυτό το μοτίβο προέρχεται από αρχαιότερες δοξασίες όπου τα πνεύματα ήταν δεμένα με το σπίτι ή το νοικοκυριό. Το «ένδυμα» μπορεί να σημαίνει αλλαγή κατάστασης: το πνεύμα αποκτά νέα ταυτότητα και φεύγει από τον οίκο όπου κατοικούσε.

Ομύθος του Robbin Redcap

Ας επιστρέψουμε τώρα στα Red Caps! Ένας από τους πιο διαδεδομένους μύθους είναι ο Robin Redcap 

Στη Σκωτία, τον 14ο αιώνα, ζούσε ο William de Soulis, άρχοντας του Hermitage Castle στο Liddesdale. Η φήμη του ήταν σκοτεινή: παρουσιαζόταν ως τύραννος που καταπίεζε τους χωρικούς του, και στη λαϊκή φαντασία περιβλήθηκε με αέρα μαγείας και δαιμονικών συμμαχιών.

Ο Soulis λέγεται ότι είχε στην υπηρεσία του ένα δαιμονικό πλάσμα, τον Robin Redcap (ή Redcap goblin). Ο Robin κατοικούσε μέσα στα τείχη του κάστρου και ήταν αόρατος στους περισσότερους. Είχε τη φήμη ότι τρέφεται με ανθρώπινο αίμα και ότι το καπέλο του έπρεπε να είναι διαρκώς ποτισμένο με αίμα για να επιβιώσει, γιατί  αν στέγνωνε, ο ίδιος θα χανόταν.

Ο Robin Redcap προστάτευε τον Soulis από κάθε απειλή: καμία λεπίδα και κανένα όπλο δεν μπορούσε να τον τραυματίσει όσο ο Redcap ήταν μαζί του. Αυτό έκανε τον Soulis αλαζόνα και σκληρό, καθώς ένιωθε αήττητος. Οι χωρικοί πίστευαν ότι οι απαγωγές, τα βασανιστήρια και οι θυσίες που γίνονταν στο Hermitage Castle είχαν σχέση με τον τρομακτικό βοηθό του.

Οι τοπικοί θρύλοι λένε ότι, αγανακτισμένοι οι κάτοικοι ξεσηκώθηκαν εναντίον του. Επειδή όμως δεν μπορούσαν να τον σκοτώσουν με σιδερένια όπλα, τον συνέλαβαν με μαγικό τρόπο και τον μετέφεραν στον πύργο Nine Stane Rig. Εκεί τον τύλιξαν σε μεταλλικό μανδύα (λέγεται «leaden mantle», δηλαδή μανδύας από μολύβι) και τον έβρασαν ζωντανό μέσα σε καζάνι, ώστε να καταστραφεί η προστασία του Redcap και να βρει τον θάνατο. Έτσι, ο Robin Redcap εξαφανίστηκε από το Hermitage Castle, αλλά οι ιστορίες για το αιμοσταγές Goblin έμειναν στην τοπική μνήμη.

Άλλη μια γνωριμία με ένα Αλλοκοσμικό πλάσμα ολοκληρώνεται εδώ και όπως μπορείτε να συμπεράνετε κι εσείς, όπως και πολλά άλλα τέτοια πλάσματα δεν γίνονται αντιληπτά από τους ανθρώπους μονοδιάστατα, καθότι άλλες φορές παρουσιάζονται αιμοσταγή και κακότροπα και άλλοτε συμπαθητικά και βοηθητικά. Όμως, αυτό ίσως δεν είναι και τόσο παράξενο αν συλλογιστούμε πως στη ζωή όλα τα πράγματα έχουν παραπάνω από μια όψη και το ποια θα παρουσιάσουν εξαρτάται συχνά από το περιβάλλον στο οποίο βρίσκονται. 

Πηγές:

• Encyclopaedia Britannica
• Katharine Briggs, An Encyclopedia of Fairies: Hobgoblins, Brownies, Bogies, and Other Supernatural Creatures. Pantheon, 1976.
• Carole G. Silver, Strange and Secret Peoples: Fairies and Victorian Consciousness. Oxford University Press, 1999.
• Y. Evans-Wentz, The Fairy-Faith in Celtic Countries. Oxford University Press, 1911/1966.
• John Rhys, Celtic Folklore: Welsh and Manx. Oxford, 1901.
• Robert Kirk, The Secret Commonwealth of Elves, Fauns and Fairies. 1691/1815.
• Sir Walter Scott, Letters on Demonology and Witchcraft. 1830.
• Simon Young & Ceri Houlbrook (eds.), Magical Folk: British and Irish Fairies, 500 AD to the Present. 2018.
• Henderson, Folklore of the Northern Counties of England and the Borders (1866)
• Walter Scott, Minstrelsy of the Scottish Border (1802)
• Henderson, Folklore of the Northern Counties of England and the Borders. 1866.
• Lewis Spence, A Dictionary of Medieval Romance and Romance Writers. 1913.
• Brian Walsh, The Secret Commonwealth and the Fairy Belief Complex. 2020.