Ελληνικό Beltane ή Ανθεσφόρια

Τρίτη 7 Μαΐου και γιορτάζουμε την μεταφερμένη Πρωτομαγιά ως αργία γιατί η Πρώτη του Μάη έπεφτε στην «Μεγάλη Βδομάδα» και δεν προβλέπεται να απεργεί ο κόσμος τότε. Τις διαλέγουμε τις ημέρες όπως φαίνεται όπως εξυπηρετεί το κράτος ή την κοινωνία για να κάνουμε κάτι. Αλλά μήπως αυτό δεν είναι τόσο σπάνιο αλλά στην πραγματικότητα μια συνήθεια που στην εποχή μας γίνεται κανόνας;

Οι Παγανιστικές ομάδες στην Ελλάδα την προηγούμενη βδομάδα (30 Απριλίου και 1 Μαΐου) γιορτάσανε το Beltane, μια γιορτή που τιμά την Ιερογαμία, την ένωση του Θεού και της Θέας, του Πνεύματος και της Ύλης καλωσορίζει την εποχή του Καλοκαιριού όπως συναντάται και σε βόρειες Παραδόσεις, ενώ οι Ελληνικές ομάδες γιορτάσανε τα Ανθεσφόρια, μια γιορτή που καλωσορίζει την Περσεφόνη που έχει γυρίσει από το βασίλειο του Άδη ενώ στο πρόγραμμα εκδηλώσεων του ΥΣΕΕ βλέπουμε πως την 27^η Απριλίου γιορτάσανε τα Χαρίσια και Αφροδίσια.

Την προσοχή μου τράβηξαν τα Ανθεσφόρια καθώς τα άκουγα για πρώτη φορά. Ήξερα για τα Ανθεστήρια που γιορτάζονται για 3 ημέρες και ξεκινούν την 3^η ημέρα του μήνα Ανθεστηριώνα αλλά αυτό είναι τον Φλεβάρη (συνήθως), οπότε τι είναι τα Ανθεσφόρια;

Wikipedia & Ανθεσφόρια

Από το Wikipedia μαθαίνουμε πως τα Ανθεσφόρια ξεκινάνε από την Σικελία και ήταν αφιερωμένα στην Περσεφόνη, εορταζόταν την Άνοιξη όπου η γη είναι γεμάτη άνθη όπου τότε καθώς πίστευαν επέστρεφε η Θεά από τον Άδη. Ο Στράβων αναφέρει πως στο Ιππώνιον της Βρεττίας, επειδή πίστευαν ότι εκεί έγινε η αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα τη στιγμή που έκοβε άνθη, οι γυναίκες συνήθιζαν να συλλέγουν άνθη και να πλέκουν με αυτά στεφάνια τα οποία και φορούσαν, θεωρώντας ότι θα ήταν αισχρό να τα αγοράσουν.

Αλλά και σε άλλα μέρη στην αρχαία Ελλάδα έκαναν παρόμοιες γιορτές προς τιμή της Δήμητρας και της Περσεφόνης. Στη Μεγαλόπολη, στο ιερό των Μεγάλων Θεών υπήρχαν αγάλματα «ανθεσφόρων κορών», όπου η κάθε μία έφερε στο κεφάλι της «τάλαρον ανθών ανάπλεων» (δηλαδή καλάθι γεμάτο άνθη) όπου και εικάζεται ότι η παράσταση αυτή είχε σχέση με την εορτή των Ανθεσφορίων. Στο Άργος επίσης υπήρχε ναός της «Ανθείας Ήρας» όπου και μνημονεύονται «ανθεσφόροι παρθένες» χάρις των οποίων έπαιζαν στον αυλό ιδιαίτερη μουσική (μέλος) καλούμενο «ιεράκιο».

Παρόμοια γιορτή υπήρχε και στη Κνωσό στη Κρήτη όπου η θεά Αφροδίτη έφερε το προσωνύμιο «Άνθεια».

Η εορτή αυτή έχει επιβιώσει μέχρι σήμερα ιδιαίτερα τη Πρωτομαγιά με πλούσιες εκδηλώσεις σε πολλούς δήμους της Ελλάδας.»

Ημερομηνίες και χρονικό

Βλέπουμε λοιπόν μια σύνδεση μεταξύ της γιορτής και 2 διαφορετικών Θεαινών, της Περσεφόνης και της Αφροδίτης αλλά γεννάται ένα ερώτημα, πότε γυρνά τελικά η Περσεφόνη στην Γη από τον Άδη;

Αν και οι ημερομηνίες είναι ανάλογες με τα ημερολόγια της εκάστοτε εποχής, ιστορικά βλέπουμε το ταξίδι της Κόρης – Περσεφόνης να συνδέεται με τις 2 Ισημερίες, την Φθινοπωρινή που σηματοδοτεί την κάθοδο της και την Εαρινή που σηματοδοτεί την επιστροφή της, πως λοιπόν συναντάμε περίπου 5 βδομάδες μετά τον εορτασμό των Ανθεοφοριών;

Το ζήτημα θα λέγαμε πως περιπλέκεται ακόμα περισσότερο αν δούμε και τις αναφορές στα Ανθεοφορίων στο Άργος όπου συναντάμε τον εορτασμό της Ήρας ως τιμώμενης Θέαινας κατά τον Παυσανία.

Κατά τον Οβίδιο, τον Ρωμαίο ποιητή, μαθαίνουμε πως ο εορτασμός των Ανθεοφορίων συνεχίζεται και στην Ρώμη ενώ συναντάμε τα πρώτα ημερολογιακά στοιχεία που αντιστοιχούν στο διάστημα 28 Απρίλη με 2 Μαΐου όπου για 5 ημέρες γιορταζόταν η Floralia, γιορτή αφιερωμένη στα λουλούδια και στην Θεά της πανίδας γενικότερα, της Flora. Για την ακρίβεια, συναντάται από το 238 π. κ. χ. και αναφέρεται στα Βιβλία των Σιβύλλων.

Βλέπουμε πως τα Ανθεοσφόρια δεν είναι απλά μια γιορτή προς τιμή της Περσεφόνης αλλά ίσως να ξεκίνησε ως τέτοια στην Σικελία αλλά όπως όλα στην φύση και στην ζωή, εξελίχθηκε σε μια γιορτή που τιμούσε το πέρασμα της της φύσης των γυναικών από την παιδική/εφηβική κατάσταση στην γυναικεία φύση, γιόρταζε και τιμούσε το πέρασμα αυτό και τα στεφάνια αναπαριστούσαν τον κύκλο της γυναίκας.

Τρόποι εορτασμού

Αν και οι εορτασμοί στην εξοχή ήταν πιο βουκολικοί αλλά και αγνοί, η ένταξη τους στην Ρώμη και σε άλλες πόλεις οδήγησε στην διαμόρφωση συγκεκριμένων τελετών και απαιτήσεων που άλλαξαν τον χαρακτήρα της γιορτής σε σημείο να εξαφανιστεί για κάποια χρόνια από τις γιορτές της Ρώμης. Στην εξοχή γιορταζόταν με στεφάνια στα κεφάλια των γυναικών που μάζευαν κατά την διάρκεια της γιορτής ενώ οι άντρες κυνηγούσαν και πρόσφεραν τα θηράματα τους, πολλές φορές συναντούνται και ερωτικές περιπτύξεις αλλά δεν ήταν απαραίτητες ενώ κάθε βραδιά έκλεινε με γιορτή που συνοδευόταν με οίνο. Στις πόλεις, υπήρχαν θεατρικές παραστάσεις που αναπαριστούσαν σε μια πιο ξέφρενη έκδοση τους εορτασμούς της εξοχής σε σημείο να ζητάνε οι θεατές από τις γυναίκες ηθοποιούς να είναι γυμνές στις σκηνές ενώ επιδίδονταν σε ξέφρενους χορούς και χειρονομίες. 

Έτσι, θα μπορούσαμε να πούμε πως οι επιρροές των ιταλικών παραδόσεων διαμόρφωσαν την σύνδεση της γιορτής με την Πρωτομαγιά και μέσα στο πέρασμα των αιώνων και της επαφής των λαών της Ευρώπης, οι συνθήκες ωρίμασαν ώστε στο τέλος της 5^ης βδομάδας από την Ισημερία, να συναντάμε τα Ανθεσφόρια. Μια γιορτή που μεταφέρθηκε και ταίριαξε καλύτερα στην πορεία του χρόνου.

Πηγές:

• Πανεπιστήμιο του Σικάγο – Τμήμα Θρησκεολογίας – Αρχαίες Ελληνικές και Ιταλικές Γιορτές
• ΑΡΧΑΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ – HARRISON JANE-ELLEN, εκδ. Ιάμβλιχος
• ΥΣΕΕ – Ύπατο Συμβούλιο Εθνικών Ελλήνων, Πρόγραμμα Δραστηριοτήτων
• ΛΑΒΡΥΣ – Λατρευτική Κοινότητα
•