Από το Samhain στο Halloween

Η Σύνδεση του Halloween με το Samhain: Μια Παγανιστική Προέλευση

Μπορεί για τον σύγχρονο άνθρωπο η γιορτή του Halloween να είναι ένα εμπορικό πανηγύρι που με την κάθε ευκαιρία ντύνονται και μασκαρεύονται κάποιοι ενώ σε χώρες του εξωτερικού τα παιδιά πάνε πόρτα-πόρτα για γλυκά ή σκανδαλιά αλλά δεν ήταν πάντα έτσι. Το Halloween, η εορτή του τρόμου και των περίεργων σκιών, συνδέεται στενά με μια παλιά παγανιστική γιορτή που ονομάζεται Samhain. Η λέξη “Samhain” προέρχεται από την αρχαία γαελική γλώσσα και σημαίνει “τέλος του καλοκαιριού”. Οι αρχαίοι Κελτοί γιόρταζαν το Samhain κάπου τον Οκτώβριο, όταν τελείωνε η περίοδων των συγκομιδών και η γη δεν είχε να προσφέρει άλλη τροφή, τα ζώα κρύβονταν και ξεκινούσε η περίοδος του χειμώνα.

Η Παγανιστική Προέλευση του Samhain 

Το Samhain θεωρείται παγανιστική γιορτή καθώς οι Κελτοί όντας παγανιστές, πίστευαν ότι αυτή η περίοδος του χρόνου είναι όταν το πέπλο μεταξύ του κόσμου των ζωντανών και του κόσμου των Πνευμάτων λέπταινε. Το Samhain θεωρείται ως η περίοδος όπου τα πνεύματα των νεκρών επισκέπτονταν τον κόσμο των Ζωντανών. Για αυτό και στις πρώτες αναφορές που έχουμε μέσω της καταγραφής προφορικών παραδόσεων και αρχαιολογικών ευρημάτων συναντάμε το συνήθειο να ανάβουνε μεγάλες φωτιές για να οδηγήσουν τα Πνεύματα στα σημεία που βρίσκονται. Επίσης, για να αποφύγουν την επίθεση αυτών των πνευμάτων, οι αρχαίοι Κελτοί φορούσαν μάσκες και αποτρόπεες στολές και γύριζαν στους δρόμους σαν τα πνεύματα που κυκλοφορούσαν στο κόσμο των Ζωντανών. Από εκεί έχει προκύψει και εξελιχθεί σήμερα το παιχνίδι του γλυκού ή σκανταλιάς των παιδιών. Το Samhain όμως αποτελούσε και κοινωνική γιορτή όπου συγκεντρώνονταν τα ζώα από τα βοσκοτόπια και οι τελετές τελούνταν για να εξασφαλιστεί η επιβίωσή τους κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Επίσης, πιστευόταν ότι οι πνευματικοί αρχηγοί της κοινότητας μπορούσαν να προβλέψουν το μέλλον και να παρείχαν συμβουλές για τη γεωργία και τις εργασίες της νέας χρονιάς.

Αξίζει να σημειωθεί πως το Samhain δεν είχε συγκεκριμένη ημερομηνία αλλά γιορταζόταν συνήθως την δεύτερη Πανσέληνο μετά την Φθινοπωρινή Ισημερία, καθώς οι μεγάλες γιορτές τότε γίνονταν με το φως της Πανσελήνου οπότε ήταν περίπου τον Οκτώβρη μέχρι και μέσα Νοέμβρη -αναλόγως και της συγκομιδής που είχαν να συγκεντρώσουν και να αποθηκεύσουν-.

Η εκχριστιανοποίηση του Samhain και το πέρασμα στο Halloween

Η λέξη “Halloween” προέρχεται από τoν συνδυασμό των λέξεων “All Hallows’ Even” ή “All Hallows’ Eve,” που σημαίνει “Η παραμονή της Πανηγύρεως των Αγίων” στα αγγλικά. Η γιορτή των Αγίων Πάντων είναι μια χριστιανική εορτή που τιμά τους αγίους και τους μαρτύρες της εκκλησίας που δεν έχουν ειδικές γιορτές αφιερωμένες σε αυτούς. Κατά τον πρώιμο Χριστιανισμό, οι πρώτοι χριστιανοί εορτάζαν τους Αγίους και τους Μαρτύρες που είχαν πεθάνει για την πίστη τους σε διάφορες ημερομηνίες, ανάλογα με την τοπική εκκλησία. Ωστόσο, στον 9ο αιώνα, η Εκκλησία εναρμονίστηκε με μια ενιαία ημερομηνία, την 1η Νοεμβρίου, ώστε να τιμάται η μνήμη όλων των αγίων και μαρτύρων που δεν είχαν ήδη δική τους γιορτή. Η παραμονή αυτής της εορτής, δηλαδή η 31η Οκτωβρίου, είναι το Halloween.

Και έτσι μια γιορτή όπως το Samhain μέσω της καθιέρωσης της ημερομηνίας για το Halloween αφομοιώθηκε. Η σύγχυση αυτών των παραδόσεων και η συνένωση των χριστιανικών και παγανιστικών στοιχείων οδήγησαν στην δημιουργία των σύγχρονων εορταστικών πρακτικών του Halloween.

Η Εξέλιξη του Halloween σε Εμπορική Γιορτή

Το Halloween έφτασε στις Ηνωμένες Πολιτείες με τους Ιρλανδούς μετανάστες στα τέλη του 19ου αιώνα και σταδιακά μεταμορφώθηκε από μια παραδοσιακή γιορτή σε μια εμπορική γιορτή. Η βιομηχανία της ψυχαγωγίας είδε την ευκαιρία να προωθήσει στο κοινό διάφορες εκδηλώσεις, ταινίες, σειρές και παιχνίδια που σχετίζονται με το Halloween, κάνοντάς το έτσι μια από τις πιο δημοφιλείς γιορτές στις ΗΠΑ και πολλές άλλες χώρες. Λογικά θα ξέρεις τανίες όπως “Παρασκευή και 13” ή το “Halloween” ενώ πάνω στην συμβολική αξία της γιορτής συναντάμε τον Jack-o-Latern στην ταινία “Nightmare before Christmas”.

Η Σχέση με τις Αποκριές στην Ελλάδα

Παρά την ανάμειξη των πολιτισμών και των γιορτών, το Halloween και οι Αποκριές στην Ελλάδα είναι δύο ξεχωριστές γιορτές με διαφορετικές προελεύσεις και παραδόσεις. Και τα δύο γιορτάζονται με στολές και εορταστικές εκδηλώσεις, αλλά δεν υπάρχει άμεση ιστορική ή παραδοσιακή σύνδεση μεταξύ τους. 

Καταλήγοντας, το Halloween, αν και τώρα έχει μετατραπεί σε μια εμπορική γιορτή για πολλούς, διατηρεί τη συνδεσή του με το παρελθόν και τις παγανιστικές προελεύσεις του στο Samhain. Ενώ οι παραδόσεις και οι τρόποι γιορτής έχουν αλλάξει με την πάροδο του χρόνου, η μαγεία και το μυστήριο που συνοδεύουν το Halloween παραμένουν ζωντανά, κάνοντας το κάθε Halloween μια ευκαιρία για παιχνίδι και δημιουργικότητα και εποχή για να τιμήσουμε τους Προγόνους και τα δώρα που μας έχουν δώσει.

~Κωνσταντίνος Φωτιάδης