Jiang Shi, oι απέθαντοι βρικόλακες της Κίνας

Έχει νυχτώσει. Ένα λαμπερό φεγγάρι αρμενίζει στον ανέφελο ουρανό. Μοιάζει με πελώριο παγόβουνο που περιπλανιέται σ’ έναν ωκεανό από ατόφιο μελάνι. Το φως του απλώνεται χλωμό και κρύο πάνω στις κεραμωτές στέγες και τις έρημες αυλές ενός μοναχικού χωριού. Η μικρή παγόδα που υψώνεται δίπλα σας μοιάζει με αρχαίο μαυσωλείο. Τα κυρτά αετώματα της διαγράφονται σαν ιχνογραφίες από σινική μελάνη ανάμεσα στα πυκνά κλαδιά των απογυμνωμένων δέντρων που την περιβάλλουν. Είναι χειμώνας και κάνει κρύο.

Ξαφνικά, η νυχτερινή σιγή που ράγιζε μέχρι τώρα απ’ το θρηνητικό σκούξιμο μιας κουκουβάγιας γίνεται ακόμα πιο βαριά. Μια περίεργη σιωπή απλώνεται γύρω σας. Ακόμα και το θρόισμα των γυμνών κλαδιών που τρίβονταν μεταξύ τους κάτω απ’ το άγγιγμα μιας παγερής αύρας, σταματάει.

Κοιτάτε γύρω σας ανήσυχα. Σας έχει πλημμυρίσει μια αίσθηση επικείμενης απειλής. Και τότε ακούτε μια σειρά από ρυθμικούς γδούπους που μοιάζουν να σας πλησιάζουν. Στρέφεστε προς το σημείο απ’ όπου πηγάζουν αυτοί οι αλλόκοτοι θόρυβοι και βρίσκεστε αντιμέτωπος με μια φριχτή εικόνα:

Αντικρίζετε ένα πτώμα. Πεδιλνό και σκελετωμένο, ντυμένο με ιερατικά ρούχα που δένουν τα πόδια του με σφιχτούς ιμάντες, στέκεται μπροστά σας με τα αποστεωμένα χέρια του τεντωμένα προς το μέρος σας. Τα νύχια του είναι γαμψά και μακριά, τα μάτια που χάσκουν στο νεκρικό του πρόσωπο με τα γυμνωμένα δόντια φωσφορίζουν λευκά σαν ξεβρασμένα κόκκαλα και μια απαίσια δυσωδία αποσύνθεσης απλώνεται γύρω του σαν λοιμογόνο μίασμα.

Οι απέθαντοι της Κίνας

Βρίσκεστε αντιμέτωπος με ένα Jiang Shi, έναν βρικόλακα, ένα απ’ τα πιο τρομακτικά πλάσματα της κινεζικής λαογραφίας. Κάποιος που θα μελετήσει τις δοξασίες που περιβάλλουν το συγκεκριμένο πλάσμα θα ανακαλύψει πολλές ομοιότητες με αντίστοιχα όντα που σκιαγραφούνται σε εξίσου αρχαίες παραδόσεις της Ανατολικής Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής αλλά και της Αφρικανικής ηπείρου, παρά το ότι την εποχή που γεννήθηκαν οι παραπάνω αφηγήσεις υπήρχαν ελάχιστες επαφές ανάμεσα στους κατοίκους των εν λόγω περιοχών…

Οι ομοιότητες αυτές είναι υπερβολικά πολλές για να είναι τυχαίες: Για παράδειγμα, οι Jiang Shi, φοβούνται το φως του ήλιου. Όταν ξημερώνει κρύβονται σε τάφους ή σπηλιές και περιμένουν τον ερχομό της νύχτας. Κάποιοι εκπέμπουν μια νεκρική φωσφορική λάμψη. Τρέφονται με τη ζωϊκή ενέργεια, το «chi», των ανθρώπων είτε δαγκώνοντας το λαιμό τους, είτε κλέβοντας την ανάσα τους. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς έχουν παγιδευτεί σ΄ εκείνη την νεκροζώντανη κατάσταση γιατί είτε αυτοκτόνησαν, είτε δολοφονήθηκαν, είτε οι συγγενείς τους δεν εκτέλεσαν τις σωστές τελετουργίες που αρμόζουν σ’ έναν νεκρό, είτε γιατί πέθαναν με κάποιο μεγάλο παράπονο, είτε γιατί κάποιος βεβήλωσε τον τάφο τους, είτε γιατί έπεσαν θύμα κάποιας πανίσχυρης κατάρας. Οι ομοιότητες με τις δοξασίες που περιβάλλουν τους απέθαντους των Ευρωπαϊκών και των Μεσανατολικών παραδόσεων, δεν σταματούν εκεί. Οι Jiang Shi τείνουν να έλκονται προς τα μέλη της οικογένειας τους τη ζωή των οποίων απομυζούν σταδιακά. Επίσης, φοβούνται τους καθρέφτες και γίνονται πιο ισχυροί στο πέρασμα του χρόνου: Σταδιακά αποκτούν μεγάλη σωματική δύναμη, την ικανότητα να πετούν ή να μεταμορφώνονται σε κάποιο αρπακτικό ζώο, τις περισσότερες φορές σε λύκο.

Είναι το ίδιο με τους Βρυκόλακες;

Κάποια χαρακτηριστικά τους ωστόσο, τους διαφοροποιούν: Καταρχήν, Jiang Shi είναι εντελώς τυφλοί και εντοπίζουν τη λεία τους από την ανάσα της ή ενδεχομένως και από τη μυρωδιά τους. Η πεινασμένη ψυχή τους (το «po») που έχει παγιδευτεί στα σώματά τους δεν καταφέρνει να καταπολεμήσει το φαινόμενο της νεκρικής ακαμψίας που τους κυριεύει με αποτέλεσμα οι κινήσεις τους να είναι δύσκαμπτες ενώ σε πολλές περιπτώσεις, για να μετακινηθούν πρέπει να κάνουν μικρά πηδηματάκια. Κάποιοι λαογράφοι ισχυρίζονται βέβαια ότι ο αλλόκοτος αυτός τρόπος μετακίνησης οφείλεται στο ότι στις περισσότερες σχετικές αφηγήσεις, τα ζωντανά αυτά πτώματα είναι ντυμένα με επίσημες επικήδειες στολές της δυναστείας Qing όπου τα πόδια των νεκρών τυλίγονταν με σφιχτούς ιμάντες. Όπως καταλαβαίνετε λοιπόν, οι Jiang Shi βγαίνουν απ’ τους τάφους και τα λημέρια τους, ντυμένοι με τα νεκρικά τους σάβανα, όπως ακριβώς οι νεκροζώντανοι των αντίστοιχων Ευρωπαϊκών αλλά και των νεοελληνικών παραδόσεων!

Για να εξοντώσετε ένα τέτοιο πλάσμα, θα πρέπει να κάνετε το εξής: Να εντοπίσετε τον τάφο ή το λημέρι του, κατά τη διάρκεια της ημέρας φυσικά, να το εκθέσετε στο φως του ήλιου και να το κάψετε. (Σας θυμίζουν κάτι όλα αυτά;) Εναλλακτικά θα πρέπει να ζητήσετε τη βοήθεια κάποιου ταοϊστή ή βουδιστή ιερέα, ο οποίος θα γράψει σε μια περγαμηνή μια ευλογία για τους νεκρούς την οποία θα πρέπει να κολλήσετε στο μέτωπο του πλάσματος, αν καταφέρετε πρώτα να αποφύγετε τα κοφτερά του νύχια και το θανατηφόρο αγκάλιασμά του. Οι καθρέφτες του feng-shui το ρύζι και το αίμα ενός κοτόπουλου λειτουργούν αποτροπαϊκά περίπου όπως ο χριστιανικός σταυρός, το σκόρδο και σε κάποιες πολύ αρχαίες σλαβικές και κέλτικες παραδόσεις, το ασήμι.

Σύμφωνα με τους λαογράφους τώρα, που έχουν υιοθετήσει μια ορθολογιστική ερμηνεία για να εξηγήσουν την επιμονή αυτών των μακάβριων πεποιθήσεων, η εικόνα του Jiang Shi, προέρχεται από κάποιες υπαρκτές πρακτικές των Κινέζων της προβιομηχανικής εποχής Καταρχήν, μια φορά και έναν καιρό, οι νεκροί στα χρόνια της αυτοκρατορικής Κίνας θάβονταν όρθιοι και με τα πόδια δεμένα, ενδεχομένως για να δυσκολεύονται να βγουν από τους τάφους τους. (Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να επισημάνω ότι ο φόβος που αποπνέουν οι νεκροί είναι ασύλληπτα αρχαίος καθώς έχουν βρεθεί προϊστορικοί τάφοι όπου τα πόδια και τα χέρια του σκελετού που περιείχαν ήταν δεμένα.) Υπήρχαν μάλιστα περιοχές της απέραντης κινεζικής ενδοχώρας που ήταν διάστικτες από τέτοιους τάφους ιδιαίτερα σε εποχές όπου ξεσπούσαν θανατηφόρες επιδημίες.

Jiang Shi και οι σύνδεση με τις ρίζες

Επίσης, επειδή η λατρεία των προγόνων κατείχε δεσπόζουσα θέση στις κινεζικές παραδόσεις, η ταφή ενός νεκρού στην ιδιαίτερη πατρίδα του και σύμφωνα με τις αρμόζουσες τελετουργίες είχε πολύ μεγάλη σημασία. Έτσι λοιπόν, όταν κάποιος άτυχος άνθρωπος πέθαινε μακριά από το σπίτι του υπήρχε μια ιδιαίτερη κατηγορία επαγγελματιών, ιδιαίτερα στην επαρχία Xiang ( το σημερινό Γιουνάν) οι οποίοι μετέφεραν το πτώμα στα συγγενικά του πρόσωπα, διασχίζοντας μεγάλες αποστάσεις πολλές φορές. Για να διευκολύνονται στο κοπιαστικό αυτό έργο που είχαν αναλάβει, κρεμούσαν ανάμεσά τους το πτώμα από τις μασχάλες, από δυο οριζόντιους κορμούς από μπαμπού, και διέσχιζαν την ύπαιθρο κατά τη διάρκεια της νύχτας, έτσι ώστε να μην τρομάζουν τους περιοίκους με το φριχτό φορτίο τους. Όσοι όμως τύχαιναν να τους δουν, έβλεπαν ένα πτώμα που μετακινιόταν αναπηδώντας στην ερημιά και έτσι, σύμφωνα με τους λαογράφους πάντα, δημιουργήθηκε ο σχετικός μύθος για τους Jiang Shi και τον χαρακτηριστικό τρόπο του βηματισμού τους.

Στις μέρες μας οι συγκεκριμένες δοξασίες έχουν αποτελέσει πηγή έμπνευσης για τους συγγραφείς πολλών κινηματογραφικών σεναρίων καθώς και μυθιστορημάτων, ιδιαίτερα στο Hong Kong αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Ασίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η σειρά των ταινιών «Mr Vampire» που συγκαταλέγονται στην κατηγορία της κωμωδίας τρόμου ενώ η εικόνα των γκροτέσκων αυτών όντων εμφανίζεται σε πολλά βινεοπαιχνίδια ειδικά στην Ταιβάν και στην Ιαπωνία καθώς και στον επίσημο εορτασμό του Halloween που τείνει πλέον να αποκτήσει παγκόσμιες διαστάσεις…

Θα ολοκληρώσω τη συγγραφή αυτού του άρθρου με μια τελική διαπίστωση: Αν και στη σύγχρονη βιομηχανία του θεάματος η εικόνα του βρικόλακα έχει αλλοιωθεί από υστερόβουλες παρεμβάσεις σεναριογράφων που στόχο τους έχουν την μεταμόρφωσή του σ’ ένα ευπώλητο προϊόν, ο βαθύτερος πυρήνας του έχει παραμείνει εντυπωσιακά αναλλοίωτος. Κάτω από την φανταχτερή επίστρωση του ευπαρουσίαστου όντος που γοητεύει τις γυναίκες και περιβάλλεται από έναν κόσμο πολυτέλειας, καραδοκεί το σκοτάδι της απειλητικής νύχτας και ο τρόμος της παγίδευσης σε μια ενδιάμεση ύπαρξη ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο που χαρακτηρίζεται από την αιώνια αποσύνθεση και την ακόρεστη και βασανιστική δίψα για την ενέργεια των ζωντανών ανθρώπων. Ως εκ τούτου, οι κραυγαλέες και παγκόσμιες ομοιότητες που χαρακτηρίζουν τις ιστορίες για απέθαντους σε κάθε γωνιά του κόσμου, θα έπρεπε να μας προβληματίζει: Αποτελούν σκοτεινά αρχέτυπα, τις εκδηλώσεις μιας πανανθρώπινης υπαρξιακής αγωνίας ή απηχούν κάποιες αρχαίες γνώσεις που πηγάζουν από κάποια πολύ σκοτεινή αλήθεια;