Poludnica: Η Κυρά του απομεσήμερου

Στα χωράφια των Σλάβικων χωρών τριγυρνά τα θερινά απομεσήμερα η Κυρά του απομεσήμερου, γνωστή και ως Μάγισσα της μεσημβρίας. Τη φωνάζουν Poludnitsa (Poludnica, Polednice, Mittagsfrau), είναι ένας δαίμονας του μεσημεριού και θεωρούν πως μια συνάντηση μαζί της μπορεί να αποβεί μοιραία γιατί ίσως προκαλέσει σοβαρή θερμοπληξία, πόνους στον αυχένα ή ακόμη και τρέλα.

Η μοιραία συνάντηση

Η Κυρά του απομεσήμερου είναι η προσωποποίηση της κάψας των καλοκαιρινών μεσημβρινών ωρών που προκαλεί καρδιακή προσβολή. Ισοπεδωτική, αμείλικτη, ξελογιάστρα, τρομακτική. Παραφυλάει ανάμεσα στα ψηλά στάχια τους ανυποψίαστους χωρικούς που εργάζονται στα χωράφια. Περιμένει την κατάλληλη στιγμή που η κούραση θα τους καταβάλει, παρουσιάζεται μπροστά τους και χτυπάει! Άλλοτε περιμένει κάποιον ταξιδιώτη που ‘χει χάσει το δρόμο του και περιπλανιέται στα λιβάδια και τους αγροτικούς δρόμους τις ώρες που εκείνη κυριαρχεί. Όταν τον εντοπίσει ξέρει πως εκείνος δεν έχει καμιά ελπίδα γιατί μπήκε τόσο πρόθυμα στην επικράτειά της. Είναι δικός της!

Συχνά παίρνει τη μορφή μικρών στροβίλων σκόνης και φέρει δρεπάνι ή καμμιά φορά κλαδευτήρι. Άλλοτε μπορεί να εμφανιστεί ως γριά, πανέμορφη γυναίκα ή έφηβο κορίτσι. Η Κυρά του απομεσήμερου σταματά ανύποπτους ανθρώπους στα χωράφια και τους θέτει αινίγματα, τα οποία αν αποτύχουν να απαντήσουν ή αν επιχειρήσουν να ξεγλιστρήσουν από την ερώτηση αλλάζοντας θέμα τους κόβει το κεφάλι ή τους προκαλεί σοβαρή ασθένεια. Άλλες φορές πάλι τους απασχολεί συζητώντας μόνο μαζί τους και εξαντλώντας τους σκόπιμα για να τους κάνει πιο τρωτούς.

Μια τρομαχτική ιστορία για μικρά παιδιά – και όχι μόνο

Ο μύθος της Κυράς του απομεσήμερου χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον για να εκφοβίσει τα παιδιά και να τα κρατήσει μακριά από τα χωράφια που αυτόν τον καιρό είναι φορτωμένα με πολύτιμους καρπούς. Σε κάποιες περιοχές είναι γνωστή ως Κυρά της Σίκαλης, Κυρά του Καλαμποκιού ή γενικότερα Κυρά των σπόρων και οι αναφορές στο όνομά της σχετίζονται πάντα με την τιμωρία άτακτων παιδιών που περιπλανιούνται στα χωράφια και παίζουν ανάμεσα στα ψηλά στάχια τις καυτές καλοκαιρινές μέρες.

Έχει συντεθεί μάλιστα το 1896 και ένα συμφωνικό ποίημα με τίτλο: “The Noon Witch.Op. 108,B196″ από τον Antonin Dvořák, ο οποίος με τη σειρά του εμπνεύστηκε από το ποίημα: ” Polednice” του Karel Jaromir Erben. Η ιστορία έχει ως εξής. Μια μητέρα προειδοποιεί τον γιο της ότι αν δεν είναι υπάκουος θα καλέσει τη μάγισσα του μεσημεριού για να τον πάρει μακριά. Φυσικά το παιδί δε συμμορφώνεται (γιατί πώς αλλιώς θα ξετυλιχθεί η πλοκή;) και η μάγισσα ανταποκρίνεται στο κάλεσμα.

Η μάγισσα αυτή, που περιγράφεται ως φρικτό πλάσμα, απαιτεί το παιδί. Η μητέρα τρομοκρατείται, γιατί άλλο να χρησιμοποιείς δοξασίες και να έχεις τη βολή σου και άλλο να έρθεις σε επαφή με ένα αλλοκοσμικό πλάσμα! Η Μάγισσα του απομεσήμερου ξεκινά να τους καταδιώκει. Τελικά η μητέρα λιποθυμάει ενώ προσπαθεί να πιαστεί από το παιδί της. Αργότερα εκείνη την ημέρα όταν ο πατέρας φτάνει στο σπίτι, βρίσκει τη γυναίκα του λιπόθυμη με το νεκρό σώμα του γιου τους στην αγκαλιά της. Αυτό που συνέβει τελικά ήταν πως η μητέρα είχε πνίξει κατά λάθος τον γιο τους προστατεύοντάς τον από τη μάγισσα. Η ιστορία τελειώνει με το θρήνο του Πατέρα για το τρομερό γεγονός.

Ο καημός των Κυράδων του απομεσήμερου

Οι Poludnitsi (πληθυντικό του Poludnitsa) είναι αλλοκοσμικά πλάσματα που υλοποιούνται στο φυσικό πεδίο με την ενέργεια του Ήλιου. Γι’ αυτό και το καταμεσήμερο βρίσκονται στο απόγειο της δύναμής τους. Όσο ο Ήλιος φτάνει προς τη δύση του τόσο η δύναμή τους φθίνει και μετά το λυκόφως αποσύρονται στον αλλόκοσμο. Από εκεί αρέσκονται να παρακολουθούν την οικογενειακή ζωή των αγροτών και να φαντάζονται τους εαυτούς τους σε μια ανάλογη κατάσταση.

Οι Κυράδες του απομεσήμερου, λέγονται αλλιώς και σύζυγοι του καλαμποκιού και σύμφωνα με τη Σλάβικη παράδοση έχουν καημό να ζήσουν μια όμορφη οικογενειακή ζωή. Και επειδή αυτό δεν μπορούν να το έχουν δελεάζουν τους αγρότες και τα αγροτόπαιδα και τους ξεμοναχιάζουν στους αγρούς όταν ο Ήλιος μεσουρανεί. Φτιάχνουν σε απόμερα σημεία φωλιές που μοιάζουν με ανθρώπινα σπίτια και λαχταρούν να ζήσουν εκεί μια ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή με τους ανθρώπους που ξεμονάχιασαν.

Από τη στιγμή που μια Poludnitsa επιλέξει έναν άνθρωπο περιμένει από εκείνον να της προσφέρει μια οικογένεια. Και κάθε φορά που εκείνος δεν ανταποκρίνεται η Poludnitsa το θεωρεί ως προδοσία και ασέβεια. Μόνη περίπτωση να απαλλαγεί κάποιος από αυτά τα πλάσματα του Ήλιου είναι να τα εγκλωβίσει στη σκιά, να τους στερήσει την πηγή της δύναμής τους. Στην περίπτωση αυτή θα εξασθενούν αργά- αργά μέχρι να σβήσουν εντελώς.

Εσείς αν βρεθείτε μέσα στο καταμεσήμερο στην ύπαιθρο και πιάσετε με το μάτι σας μια γυναικεία, λευκοντυμένη μορφή να σας παρατηρεί μέσα από τα στάχια ή να περνά φευγαλέα στον αγρό, καλά θα κάνετε να βρείτε έναν δροσερό ίσκιο και να πιείτε αρκετό νερό μπας και προλάβετε να αποφύγετε μια πιο στενή συνάντηση μαζί της. Ελάχιστοι έχουν καταφέρει να τους ξεφύγουν όσο ο Ήλιος καίει ψηλά στον ουρανό. Μετά τη δύση του όμως η διαφυγή είναι ευκολότερη. Προσοχή όμως! Γιατί αν η Poludnitsa βρει το φυγά μετά την ανατολή του ήλιου τότε εκείνος θα έχει να αντιμετωπίσει το μένος της που τόλμησε να την εγκαταλείψει!

Εξευμενισμός

Οι Κυράδες του απομεσήμερου ζουν μέσα στα χωράφια με τα σπαρτά! Είναι πλάσματα συνυφασμένα με τον Ήλιο, τη γονιμότητα του εδάφους και την ανάπτυξη των φυτών. Έτσι οι χωρικοί δεν θέλουν να τις διώξουν εντελώς! Η πιο συνηθισμένη μέθοδος λοιπόν για να διαχειριστούν κάτι πολύ πολύ επικίνδυνο, αλλά και ιδιαιτέρως ωφέλιμο είναι ο εξευμενισμός. Τα παιδιά φτιάχνουν έτσι κούκλες από τα φύλλα του καλαμποκιού και τις προσφέρουν στις Κυράδες του απομεσήμερου! Τις ανακηρύσσουν προστάτιδες της κοινότητας ή της οικογένεια τους και ζητούν την προστασία της. Κάπως έτσι ίσως να γλυκάνουν την ψυχρή τους καρδιά και εκείνες να αρκεστούν στο σεβασμό και την προσοχή που τους προσφέρεται με αυτόν τον τρόπο.

Πηγές:

1. Ralston, William Ralston Shedden. The songs of the Russian people, as illustrative of Slavonic mythology and Russian social life. London: Ellis & Green. 1872. p. 147.
2. Dixon-Kennedy, Mike (1998). Encyclopedia of Russian and Slavic Myth and Legend. Santa Barbara, California: ABC-CLIO. p. 227. ISBN 9781576070635.
3. Jones, Prudence; Pennick, Nigel (1995). A History of Pagan Europe. Routledge. p. 187. ISBN 978-1-136-14172-0.
4. Manfred Lurker (2004), The Routledge Dictionary of Gods and Goddesses, Devils and Demons, Routledge, ISBN 978-0-415-34018-2
5. The Noon Witch”. www.antonin-dvorak.cz. Retrieved 6 October 2018.
6.  Kregor, Jonathan (2015). Program Music. Cambridge University Press. pp. 238-9. ISBN 9781107032521. Retrieved 6 October 2018.
7.  Burghauser, Jarmil, ed. (2013). Polednice/Die Mittagshexe/The Noon Witch/La fée du midi – Op. 108, B. 196 (1896). Petrucci Library Press. ISBN 9781608741083.
8. Shaun Hocking, Michael Kenway, Rob McCreary, and Matt Renton. (2013). Bestiary. The Witch Queen’s Revenge, p. 88–89. Paizo Publishing, LLC. ISBN 978-1-60125-497-9