Kulning, κραυγή από την ψυχή!

Αν περιπλανιόμασταν, αρκετά χρόνια πριν, στα απομακρυσμένα δάση της Σουηδίας μόλις ο καιρός λίγο ζέσταινε και τα κοπάδια αφηνόταν για βοσκή θα ακούγαμε περίεργες γυναικείες φωνές να αντηχούν. Φωνές διαδοχικές, με παράξενη λυρικότητα, που πύκνωναν κατά το σούρουπο. Αν και δεν μπορώ να υποσχεθώ πως δεν πρόκειται για αερικά της υπαίθρου του βορρά, θα επιλέξω να ασχοληθώ εδώ με τις φωνές των γυναικών που καλούσαν μ αυτόν τον ξεχωριστό τρόπο τα ζωντανά τους πίσω.

Οι αλλόκοτες αυτές κραυγές, αν και συχνά έχουν έντονη μελωδικότητα, καθώς αντηχούν στα δέντρα και τους βράχους της υπαίθρου, δεν είναι ακριβώς ένας τρόπος μουσικής έκφρασης. Πρόκειται για έναν τρόπο εξ αποστάσεως ανταλλαγής μηνυμάτων των γυναικών τόσο με τα ζωντανά τους όσο και μεταξύ τους. Η ονομασία αυτής της φωνητικής τεχνικής είναι Kulning και σύμφωνα με την Susanne Rosenberg, καθηγήτρια παραδοσιακής μουσικής του Βασιλικού Κολεγίου Μουσικής της Στοκχόλμης, έχει τις ρίζες της στη Μεσαιωνική εποχή και ίσως και πιο πίσω.

Κάθε άνοιξη, οι αγρότες στέλναν τα ζωντανά τους στις θερινές τους στάνες, στα βουνά και την επίβλεψή τους αναλάμβαναν γυναίκες κάθε ηλικίας. Ζούσαν κι αυτές εκεί ψηλά, σε σχετική απομόνωση, από το Μάη ως τις αρχές του Οκτώβρη. Μακριά από τα χωριά τους, δουλεύαν σκληρά για να τα βγάλουν πέρα. Εκτός από τη φροντίδα των ζωντανών τους, άρμεγαν, τυροκομούσαν, έγνεθαν, έπλεκαν και ό,τι άλλο περιλάμβανε η ζωή τους στα βουνά. Βίωναν όμως μια πρωτόγνωρη αίσθηση ελευθερίας. Είχαν την ευκαιρία να εκφραστούν διαφορετικά, να κάνουν… γυναικεία πράγματα ελεύθερα.

Μέσα από αυτή την ιδιόμορφή ζωή αναπτύχθηκε το Kulning. Έβγαζαν τις λυρικές τους κραυγές με τέτοιον τρόπο, ώστε η ένταση της φωνής τους να μεγεθύνεται καθώς αντηχούσε στην ορεινή ύπαιθρο. Αν κάποιος βρεθεί αρκετά κοντά σε κάποιον που ασκεί αυτήν την τεχνική, θα πρέπει να προσέχει μιας και εκτιμάται πως μπορεί να φτάσει τα 125 ντεσιμπέλ. Και είναι λογικό μιας και έχει δημιουργηθεί για να γίνεται αντιληπτό σε μεγάλες αποστάσεις και εκτιμάται πως μπορεί να ακουστεί στα 5 χιλιόμετρα μακριά από τα ζωντανά.

Στην ερώτηση τι κάνει τις αγελάδες να ανταποκρίνονται στο κάλεσμα του Kulning, ίσως θα μπορούσαμε να βολευτούμε για την ώρα με την απάντηση: «ας ρωτήσουμε τις ίδιες τις αγελάδες». Τουλάχιστον αυτό απάντησε αστειευόμενη η κυρία Rosenberg. Αλλά στην τελική, πόσο διαφορετικό μπορεί να ‘ναι από την ανταπόκριση σε ανάλογο κάλεσμα ενός σκύλου; Ας μην ξεχνάμε πως οι αγελάδες είναι εξημερωμένα ζώα και πιστά σε αυτόν που τα φροντίζει.

Αρκεί να αναπτυχθεί μια σταθερή στενή σχέση μεταξύ της γυναίκας και μίας αγελάδας και οι υπόλοιπες απλά θα ακολουθήσουν. Συνήθως αυτό λαμβάνει χώρα μεταξύ της γυναίκας και της αγελάδας που φαίνεται να ηγείται του κοπαδιού. Η ίδια μελωδία γινόταν αντιληπτή και από τα αρπακτικά, τα οποία απομακρύνονταν μ αυτόν τον τρόπο.

Με τον καιρό αναπτύχθηκαν διαφορετικού τύπου καλέσματα για διαφορετικού τύπου μηνύματα. Έτσι αν μια γυναίκα έχανε ένα ζωντανό της καλούσε με την τεχνική αυτή τις υπόλοιπες κοντινές της γυναίκες για να έχουν το νου τους και να βοηθήσουν. Και μόλις το ζωντανό εντοπιζόταν, η γυναίκα που το ‘χασε ειδοποιούνταν πάλι με την ίδια τεχνική.

Το Kulning δεν ήταν όμως μόνο ένα εργαλείο επικοινωνίας εξ αποστάσεως. Αποτελούσε ένα τρόπο μουσικής έκφρασης κάθε μιας γυναίκας χωριστά. Και ίσως δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία να ξεχωρίσουμε το ένα από το άλλο. Η τέχνη και η πρακτικότητα μπορούν να συγκεραστούν με υπέροχο τρόπο, όταν η ψυχή είναι ανοιχτή. Και πως να μην είναι εκεί πάνω! Συγκινούμαι και μόνο που το ακούω μέσα από τη συμβατική ηλεκτρονική μου συσκευή, μόνο να φανταστώ μπορώ τι δέος θα βίωνα αν βρισκόμουν κάπου εκεί στα Βόρεια βουνά!

Από το 1960 ως το 1980 η πρακτική της εναλλαγής των βοσκοτοπιών από χειμερινά σε θερινά άρχισε να περιορίζεται και το Kulning μπήκε στο περιθώριο. Όμως χάρις τον ζήλο της κυρίας Rosenberg και κάποιων ιστορικών και μουσικών διασώζεται ως σήμερα.

Kulning, κραυγή από την ψυχή! Είναι μια κραυγή από την ψυχή των γυναικών εκείνων. Έστελναν τη φωνή τους κι εκείνη ταξίδευε πάνω από δέντρα και πηγές, χάιδευε τα βράχια. Μάρτυρές της γινόντουσαν όλα τα πλάσματα του βουνού και ανταποκρινόντουσαν σε αυτήν. Μια επικοινωνία απλή, χωρίς λέξεις, αλλά με λαρυγγισμούς και κραυγές, που όμως αρκούσε για να φέρει κοντά αυτούς που χρειαζόταν.

Όσο έψαχνα για το Kulning δεν μπόρεσα παρά να ανατρέξω συνειρμικά στο κάλεσμα που ακούει η ηρωίδα Έλσα στην παιδική ταινία της Disney “Frozen II”. Ναι αυτή η φωνή που την καλεί να ανακαλύψει την αλήθεια και να αναμετρηθεί με τη δύναμη είναι Kulning! Όταν η Έλσα λοιπόν περνά τη μύησή της στην περιπέτεια της ταινίας και βρίσκει τον εαυτό της, τότε βγάζει κι εκείνη τη δική της κραυγή! Kulning, κραυγή από την ψυχή.

Πηγές:

Rosenberg, Susanne & Ahlbäck, Sven (2004). Frizell, Barbro Santillo (ed.). “Kulning – herding calls from Sweden” (PDF). Man and Animal in Antiquity, Proceedings of the Conference at the Swedish Institute in Rome, September 2002. Swedish Institute in Rome: 150–153.
Johnson, Anna (1981). Svenska locklåtar i nutidstradition: studier över storform och funktion (Thesis) (in Swedish). University of Uppsala, Department of Musicology.